Fernando Urruticoechea: «Falta valentía p'afrontar l'urbanismu, ta perfectamente diseñáu'l descontrol»

lesnoticies


L'autor del informe «La frustrada y frustrante fiscalización económica local ante el tinglado inmobiliario» tien una amplia experiencia nel campu del urbanismu y nel análisis y la práctica pa torgar que la especulación arrample col territoriu. L'interventor del Estáu n'alministración local -qu'anguaño exerce en Laredo- afirma que la vivienda, lo mesmo que la educación o la sanidá, había garantizase como un serviciu públicu más.

-¿Qué lleva a la situación de qu'haiga, como usté diz, «millones de persones sin vivienda y millones de viviendes sin persones»?

-Ye un fenómenu que se da específicamente nel Estáu español a resultes del tingláu inmobiliariu existente dende va munchos años. Avezo a dicir medio en chanza que lo qu'hai nel Estáu ye una auténtica conspiración inmobiliaria y que ye la madre de toles conspiraciones: esti tingláu inmobiliariu principió cola política franquista nel añu 1954 cola aprobación de la política de Vivienda de Protección Oficial (VPO) y nel 1956 cola Llei del Suelu. Ehí escomencipia la conspiración inmobiliaria centrada nuna política demagóxica y populista d'accesu a la propiedá de vivienda y que continuó a partir de 1978 colos gobiernos d'UCD, del PSOE y del PP, cola collaboración del PNV y d'Izquierda Xunida nes comunidaes nes que xestiona la política de vivienda.

-¿Cuáles foron los principales fallos nes polítiques de vivienda de protección oficial?

-La clave ta na inexistencia d'una regulación pública del mercáu inmobiliariu: nun existió nin existe una ufierta pública de viviendes sociales n'alquiler, que ye la forma de caltener el réxime xurídicu de la propiedá pública. Equí, a diferencia de lo qu'asocede nel restu de la Unión Europea (UE), ye l'únicu sitiu onde les viviendes públiques n'alquiler constitúin únicamente l'ún por cientu del total del patrimoniu inmobiliariu, qu'al empar ye'l más cuantiosu proporcionalmente de tola UE. La política de vivienda foi siempre subsidiaria de la iniciativa privada, a remolque de los intereses de los promotores y constructores inmobiliarios y siempre xiró alredor de la VPO. Sería como si n'educación tuviéremos concertando cola enseñanza privada'l 99% de les places escolares. y ye lo qu'asocede agora nel mercáu inmobiliariu español. Tolos gobiernos refugaron la posibilidá d'una política de viviendes públiques.

-Critica la desorientación de la esquierda p'afrontar el problema inmobiliariu y pon d'exemplu les polítiques que se tán llevando a cabu n'Asturies y nel País Vascu.

-La política que se ta faciendo onde gobiernen lo que s'autodenomina como esquierdes ye un puru clientelismu afitáu nel continuismu de centrase na ufierta de VPO, que ye la concertación de la política de vivienda cola iniciativa privada y l'accesu a la propiedá de vivienda fuxe de crear un patrimoniu públicu de viviendes pa ufiertar n'alquiler. El derechu a una vivienda digna aseguráu constitucionalmente nun se tien de rifar, que ye lo que se ta faciendo y que ye la exa del clientelismu tan habitual tanto pola derecha como pola esquierda.

-Les alministraciones avecen a mirar con impotencia los movimientos del mercáu inmobiliariu qu'opera, aparentemente, ensin nengún tipu de control.

-Les soluciones son bien fáciles y nun fai falta una revolución socialista nin cambiar el modelu de desarrollu: nun hai más que cruciar la frontera. Namás cruciar Irún vese un panorama bien distintu: yá puedes dir a les zones costeres, a les landes, o a zones urbanes como Burdeos onde la situación ye radicalmente distinta, atopándonos con que'l 25 % del parque inmobiliariu ye públicu.

-Apunta que se podría garantizar l'accesu a la vivieda cola participación nes plusvalíes que xenere l'acción urbanística de los entes públicos: ¿qué implica esto?

-El conceptu de plusvalía ye la exa de tola teoría económica de Marx pa explicar cómo funciona'l sistema del capital. Entendío en términos más accesibles la plusvalía son los beneficios que xenera la construcción inmobiliaria. Esta ye una de les característiques de los estaos de derechu: de la mesma manera qu'otros servicios son públicos, como la enseñanza o la sanidá, la mayoría de los países europeos entienden que na acción urbanística, al depender d'una acción alministrativa, la comunidá tamién tien de participar nos beneficios que xenera. Asina ta garantizao nel artículu 47 de la Constitución: «La comunidá ha participar nes plusvalíes que xenere l'acción urbanística de los entes públicos». El problema ye que tamos nel Estáu de la Constitución teórica y del Boletín Oficial del Estáu (BOE), pero esto nun s'aplica en nengún sitiu.

-Asitia l'orixe del problema de la vivienda en que nun se punxo en marcha'l Patrimoniu Municipal del Suelu. ¿Qué aportaría?

-La forma d'apropiase de les plusvalíes que xenera l'acción urbanística instrumentóse nes distintes lleis del suelu a traviés del Patrimoniu Municipal del Suelu, que yá existe dende 1956 y que ye un preséu de participación pública nes plusvalíes. Si esto se llevare a efectu yá nel so día taríemos nuna situación asemeyada a la de Francia: si vas quedando con una parte del suelu y sobre esa parte vas faciendo viviendes sociales n'alquiler agora mesmo'l patrimoniu podría ser como'l francés, d'un 25% de viviendes d'alquiler, y namás que tenemos l'ún por cientu. Esto amuesa que nun se constituyó'l Patrimoniu Municipal del Suelu nin un patrimoniu inmobiliariu públicu. La normativa española diz que'l 10% de cualquier unidá d'actuación en zona non programada queda en poder de los ayuntamientos; si una unidá d'actuación tien un volume edificatoriu de cien viviendes obligatoriamente'l promotor tien que ceder el suelu pa eses diez viviendes al ayuntamientu. Y l'ayuntamientu tien la obligación de construir viviendes n'alquiler exclusivamente nesi suelu municipal. Sicasí, na práctica nun se fixo nada d'esto. Incluso nos informes del Tribunal de Cuentes Vascu y del Estáu fálase del incumplimientu xeneralizáu na práctica totalidá de los ayuntamientos de la constitución y execución del Patrimoniu Municipal del Suelu.

-Hai quien diz que los ayuntamientos habíen tener menos competencies pa que nun puedan recurrir a la venta del suelu pa financiase, mentes que los conceyos quéxense de falta de financiación. ¿Ye un círculu viciosu?

-Nel diseñu del Estáu de les Autonomíes nun quedaron configuraes les competencies pa la financiación de los ayuntamientos, qu'a primeros de los noventa taben totalmente arruinaos. Los ayuntamientos aprovecharon como un auténticu pozu de petroleu'l boom inmobiliariu que se produció a mediaos de los noventa y especialmente agora nel sieglu xxi como una forma de refinanciase. El problema ye que cola estructura política que tenemos son d'una voracidá insaciable y amás d'una configuración realmente ineficiente y sin comparanza col restu de países europeos. Hai una cifra espectacular: nel Estáu, pa cuarenta millones d'habitantes, tenemos 8.100 ayuntamientos, de los que 7.000 tienen menos de 5.000 habitantes. Con esi tamañu nun pueden tener técnicos propios nin políticos profesionales entendíos na xestión; entós recúrrese a la picaresca y la falta de racionalidá, lo que xenera corrupción. Y nos ayuntamientos mayores los aparatos de poder y la insaciable voracidá económica de les corporaciones y los partíos políticos producen unes maquinaries burocrátiques que xeneren unes necesidaes ilimitaes que s'alimenten del pozu de petroleu del urbanismu.

-¿Cuáles son les consecuencies de l'actual borbolla inmobiliaria? ¿Ye un problema estructural o coxuntural?

-Ehí amuésase la falta de valentía p'acometer les midíes de ciruxía que se necesiten, pesie a los avisos -que nun son aislaos nin productu de paranoicos o radicales, sinón del propiu Bancu Européu- de que la falta de productividá que supón la borbolla inmobiliaria puede tener unes consecuencies tremendes nel casu d'un descensu de los precios. Nun ye un problema coxuntural, la coxuntura facilitó esta borbolla inmobiliaria, pero ye un problema estructural: una estructura que correspuende a variables institucionales y culturales, a la picaresca d'una burguesía que nun se conforma coles tases de beneficios normales n'Europa, sinón qu'impera la cultura del pelotazu.

--Llei del Suelu. ¿Hai avances nesta norma?

-Pesie a les portaes nos periódicos y el márqueting de que van a endurecer la Llei del Suelu parezme una tomadura de pelo lo que tán diciendo: lo que tán anunciando en cuantes qu'a control sobre grandes volúmenes de construcción n'ayuntamientos o sobre les declaraciones d'obra nueva nel rexistru de la propiedá son yá ferramientes legales, el problema ye la falta de control y d'aplicación. Na lexislación española hai una normativa interesante, con aspectos meyorables, especialmente la Llei del Suelu 6/98 -que realmente foi una llei de valoración del suelu y que tovía sigue vixente- aprobada pol PP y que ye un granu qu'habría qu'haber extirpao va tiempu. Anguaño hai medios meyorables, anque nun parez que vaya nesa llinia'l proyectu de llei del PSOE. La situación ye tan absolutamente dramática que requiriría una operación quirúrxica y una valentía política p'acometer dalgo fundamental: hai que plantear el tema de l'acción pública nel urbanismu, l'urbanismu nun ye namás política de vivienda, sinón que l'acción urbanista sía pública

-El proyectu de Llei fala de que les viviendes nueves nun superen el 20% de la población del núcleu nel que se va construir. ¿Hai garantíes d'aplicación?

-Tolo relacionao col endurecimientu de la norma ye una farsa, yá hai garantíes legales pa que nun se supere'l 20% de la población. Los planes xenerales dependen de les comunidaes autónomes y la so aprobación dependería de los planes territoriales, otru preséu cuasi sin aplicación nel territoriu español. Yera abondo con que les comunidaes tengan directrices territoriales sobre los sos territorios pa que los planes municipales nun pudieran nunca superar les directrices de los planes territoriales. Y hai otros mecanismos, como'l del siguimientu del rexistru de la propiedá pa que nun haiga esti cáncer de miles y miles de viviendes ilegales. La normativa ta ehí: agora ye ilegal que se rexistre una vivienda sin declaración d'obra nueva como tamién ye ilegal que se dean los servicios d'electricidá y agua a les promociones que nun tengan la llicencia de primera actividá o d'ocupación. El tema fundamental ye'l control: ¿quién controla l'aplicación d'estes lleis? quién controla a los conceyos de menos de 5.000 habitantes? ¿Quién controla les burocracies de los ayuntamientos de más de 5.000? Nun existe nengún control de xestión económica de los conceyos.

-¿Nun existen o nun actúen?

-Ta diseñada perfectamente la desorganización y el descontrol. Yo soi interventor del Estáu d'alministración local y conozo la situación d'absoluta indefensión na que tamos y la imposibilidá total de poder practicar el nuestru trabayu de control porque nun tenemos nin medios, nin condiciones, nin garantíes, nin estructura pa poder llevalu a cabu. Y los pocos profesionales qu'intenten garantizar el cumplimientu de la legalidá somos realmente machacaos y oxetos d'acosu y desprestixu con unes campañes brutales. Ta aseguráu'l sufrimientu personal del profesional que quiera cumplir cola llei.

-¿Nun hai voluntá de solucionar esta cuestión?

-Hai una voluntá de que'l problema siga. Los beneficiarios son los ayuntamientos y el conxuntu de los partíos políticos. Pa que'l beneficiáu pierda una fonte de beneficios nun hai nengún estímulu.

-Afirma que n'Asturies danse les circunstancies culturales y de demanda pa un crecimientu urbanísticu ensin control.

-N'Asturies compruébase la existencia d'auténticos pelotazos, unos bien visibles y otros non tanto. El problema de la corrupción nun ye namás el fenómenu tipu «salsa rosa» de Marbella, sinón l'acción diaria del amiguismu aplicáu dende'l poder municipal. Ye cierto qu'en términos cuantitativos n'Asturies nun hai hai peligru de marbellización. Pero na escala micro constatamos milenta irregularidaes daes pola facilidá con que'l poder políticu sirve a los intereses de los promotores y los constructores. La cuestión ye que la demanda y los intereses de promotores y constructores ye mui pequeña. Pero sí se dan toles condiciones polítiques pa una marbellización nel casu de qu'hubiere una mayor demanda inmobiliaria, como se puede tar dando anguaño puntualmente en delles zones.